مجله سپهر پورتال محتوای آموزشی و مفید در مجله اینترنتی سپهر پورتال
شاید این مطالب برایتان مفید باشد
باغبانی درمانی: ارتباط با طبیعت و بهبود سلامت روان
باغبانی درمانی (Horticultural Therapy) یک رشته تخصصی است که در آن گیاهان، مواد باغبانی، و فعالیتهای مبتنی بر باغبانی به عنوان ابزاری برای دستیابی به اهداف درمانی خاص مورد استفاده قرار میگیرند. این رویکرد، که به عنوان یک درمان مکمل شناخته میشود، بر این باور استوار است که ارتباط مستقیم با طبیعت میتواند تأثیرات عمیق و مثبتی بر سلامت روان، جسم و عملکرد شناختی افراد داشته باشد.
۱. مکانیسم تأثیر باغبانی بر سلامت روان
ارتباط با طبیعت و کار با گیاهان از طریق چند مسیر علمی بر مغز و روان تأثیر میگذارد:
الف. کاهش هورمونهای استرس
-
کاهش کورتیزول: مطالعات نشان دادهاند که صرف زمان در طبیعت یا انجام باغبانی، سطح کورتیزول (Cortisol)، هورمون اصلی استرس در بدن، را به طور قابل توجهی کاهش میدهد. این کاهش فیزیولوژیکی به آرامش سریعتر و مؤثرتر منجر میشود.
-
تحریک سیستم پاراسمپاتیک: تماشای مناظر سبز و درگیر شدن در فعالیتهای آرام و تکراری (مانند کاشت یا وجین کردن)، سیستم عصبی پاراسمپاتیک (مسئول استراحت و هضم) را فعال میکند، که به کاهش ضربان قلب و فشار خون کمک میکند.
ب. افزایش خلقوخو و تمرکز
-
اثر “باکتری شاد”: تحقیقات نشان دادهاند که باکتریهای خاصی در خاک (مانند Mycobacterium vaccae) هنگام استنشاق یا تماس با پوست میتوانند ترشح سروتونین (نوروترانسمیتر مرتبط با خوشبختی) را در مغز افزایش دهند.
-
ترمیم توجه: محیطهای طبیعی مانند باغ، به ذهن اجازه میدهند تا از محیطهای محرک و پر ازدحام شهری دور شود. این پدیده به عنوان تئوری ترمیم توجه (Attention Restoration Theory) شناخته میشود و به بهبود تمرکز و کاهش خستگی ذهنی کمک میکند.
۲. فواید درمانی باغبانی
باغبانی درمانی در مراکز توانبخشی، آسایشگاهها و محیطهای آموزشی برای رسیدن به اهداف درمانی مشخص استفاده میشود:
الف. بهبود عملکرد شناختی
-
مهارتهای اجرایی: باغبانی مستلزم برنامهریزی، حل مسئله (مانند تصمیمگیری در مورد نوع خاک، میزان آبیاری)، و تمرکز است. این فعالیتها به تقویت مهارتهای اجرایی مغز، به ویژه در سالمندان و افرادی با مشکلات شناختی کمک میکند.
-
حافظه: درگیر شدن با حواس (بو، لمس، رنگ) و حفظ مراحل کاشت، به طور فعال حافظه را تقویت میکند.
ب. رشد عاطفی و اجتماعی
-
احساس هدفمندی: مراقبت از یک موجود زنده و تماشای رشد آن، به ویژه برای افرادی که با افسردگی یا فقدان دست و پنجه نرم میکنند، حس هدفمندی، امید و شایستگی ایجاد میکند.
-
صبر و پذیرش: باغبانی فرآیندی تدریجی است. این کار به افراد میآموزد که صبر داشته باشند و بپذیرند که برخی فرآیندها خارج از کنترل مستقیم ما هستند.
ج. توانبخشی فیزیکی
-
مهارتهای حرکتی: فعالیتهایی مانند بیل زدن، آبیاری و کاشتن، به تقویت عضلات و بهبود مهارتهای حرکتی ظریف (Fine Motor Skills) مانند گرفتن و کار با انگشتان کمک میکند.
-
انعطافپذیری: حرکات مختلفی که در باغبانی انجام میشود، دامنه حرکتی مفاصل را بهبود بخشیده و انعطافپذیری را افزایش میدهد.
۳. نحوه ادغام باغبانی درمانی در زندگی روزمره
شما نیازی به یک باغ بزرگ برای بهرهمندی از این مزایا ندارید:
-
باغبانی بالکنی یا عمودی: در فضای کوچک بالکن یا حتی در آشپزخانه خود، سبزیجات یا گیاهان دارویی بکارید.
-
گیاهان آپارتمانی: خرید و مراقبت منظم از گیاهان آپارتمانی (مانند سانسوریا، پتوس یا کاکتوسها) میتواند به عنوان یک تمرین ذهن آگاهی روزانه عمل کند.
-
گشت و گذار در طبیعت: حتی صرف ۲۰ دقیقه در یک پارک یا فضای سبز محلی و توجه آگاهانه به محیط (به جای چک کردن گوشی)، میتواند اثرات درمانی مشابهی داشته باشد.
مدیریت استرس: راهکارهایی برای کاهش استرس
ورزشهای آبی: شنا، غواصی و موجسواری
