مجله سپهر پورتال محتوای آموزشی و مفید در مجله اینترنتی سپهر پورتال
شاید این مطالب برایتان مفید باشد
آسیبهای روانی ناشی از شبکههای اجتماعی: افسردگی، اضطراب و…
شبکههای اجتماعی با هدف اصلی «اتصال انسانها» طراحی شدند، اما در تناقضی آشکار، به کاتالیزوری برای آسیبهای روانی گسترده تبدیل شدهاند. با وجود فواید انکارناپذیر در زمینههای ارتباطی و اطلاعاتی، استفاده بیش از حد و نادرست از این پلتفرمها ارتباط مستقیمی با افزایش علائم افسردگی، اضطراب، تنهایی و کاهش عزت نفس در کاربران، بهویژه نوجوانان و جوانان، نشان داده است.
مکانیسمهای کلیدی آسیبزایی
چندین فرآیند روانشناختی وجود دارد که استفاده از شبکههای اجتماعی را به آسیبهای سلامت روان مرتبط میکند:
آسیبهای روانی کلیدی
افسردگی و اضطراب
مواجهه مداوم با فیدهای خبری و محتواهای آنلاین میتواند سطح بالایی از تنش عاطفی را به فرد تحمیل کند.
-
مقایسه صعودی دائمی: کاربران اغلب بهترین و خوشایندترین لحظات زندگی خود را به اشتراک میگذارند. این “زندگی ایدهآل” نمایش داده شده در فضای مجازی، کاربران را به مقایسه زندگی معمولی و واقعی خود با آن ترغیب میکند. این مقایسه منجر به احساس شکست، ناکافی بودن و غمگینی میشود که یکی از عوامل اصلی در تشدید افسردگی است.
-
ترس از دست دادن (FOMO): دیدن برنامهها، سفرها و تعاملات اجتماعی دیگران باعث ایجاد یک اضطراب دائمی میشود که مبادا فرد فرصتهای مهم زندگی را از دست بدهد. این ترس او را مجبور میکند تا مدام گوشی خود را چک کند و توانایی لذت بردن از لحظه حال را از او میگیرد.
کاهش عزت نفس و تصویر بدنی
پلتفرمهایی مانند اینستاگرام و تیکتاک که ماهیت بصری دارند، تأثیر عمیقی بر تصویر بدنی (Body Image) افراد میگذارند.
-
استانداردهای زیبایی غیرواقعی: مواجهه مستمر با تصاویر فیلتر شده، ویرایش شده و غیرطبیعی، استانداردهای زیبایی را به سطحی دستنیافتنی میرساند. این امر بهویژه در نوجوانان، منجر به نارضایتی شدید از بدن و کاهش عزت نفس میشود.
-
اعتبارخواهی از بیرون: ارزش شخصی کاربران به تعداد لایکها، کامنتها و دنبالکنندگان گره میخورد. این نیاز مداوم به تأیید بیرونی باعث میشود فرد احساس کند ارزش او مشروط به پذیرش دیگران است، نه ارزش درونی خود.
اختلالات خواب و تمرکز
-
نور آبی و هورمون ملاتونین: استفاده از نمایشگرها در ساعات پایانی شب، نور آبی ساطع میکند که تولید هورمون خواب (ملاتونین) را متوقف میسازد. این امر منجر به به تأخیر افتادن خواب، کاهش کیفیت آن و در نتیجه افزایش تحریکپذیری و اضطراب در طول روز میشود.
-
تضعیف دامنه توجه: شبکههای اجتماعی با طراحی مبتنی بر پاداشهای متغیر و محتوای سریع، به طور مداوم توجه کاربر را از یک سوژه به سوی سوژه دیگر هدایت میکنند و به تدریج توانایی تمرکز عمیق و طولانیمدت بر روی یک کار واحد را تضعیف میکنند.
راهکارهای مقابله و استفاده سالم
برای تبدیل شبکههای اجتماعی به ابزاری مفید به جای منبع آسیب، باید رویکردی آگاهانه و مدیریت شده اتخاذ کرد:
۱. تغییر الگوی استفاده: از منفعل به فعال
-
کاهش مرورگری منفعل: زمان صرف شده برای صرفاً «مرور کردن» فیدها و تماشای زندگی دیگران را به شدت کاهش دهید.
-
افزایش تعامل فعال: زمان خود را صرف فعالیتهای معنادار مانند ارسال پیام مستقیم به یک دوست، برنامهریزی یک قرار ملاقات حضوری یا مشارکت در یک گروه علاقهمندی واقعی کنید.
۲. تنظیم مرزهای دیجیتال
-
ایجاد «منطقه عاری از گوشی»: اتاق خواب را به یک منطقه «بدون نمایشگر» تبدیل کنید تا کیفیت خواب تضمین شود.
-
زمانبندی مشخص: زمانهای مشخصی را در طول روز برای چک کردن شبکههای اجتماعی تعیین کنید و در بقیه ساعات، اعلانها را خاموش نگه دارید.
۳. فیلتر کردن و مدیریت فضا
-
آنفالو کردن منابع سمی: افرادی یا حسابهایی که شما را ناامید، عصبی یا ناراضی میکنند، آنفالو کنید.
-
دنبال کردن محتوای الهامبخش: فید خود را با محتوایی پر کنید که دانش، انگیزه و آرامش را به زندگی شما اضافه میکنند.
با مدیریت هوشمندانه و قرار دادن رفاه روانی در اولویت، میتوان از منافع شبکههای اجتماعی بهره برد و در عین حال، خود را در برابر موج فزاینده آسیبهای روانی محافظت کرد.
واقعیت افزوده در آموزش و سرگرمی
اپلیکیشنهای موبایل و تغییر سبک زندگی
تنهایی در عصر دیجیتال: تأثیر شبکههای اجتماعی بر احساس تنهایی
اعتماد: چرا اعتماد در روابط مهم است و چگونه آن را تقویت کنیم؟
