مجله سپهر پورتال محتوای آموزشی و مفید در مجله اینترنتی سپهر پورتال
شاید این مطالب برایتان مفید باشد
عشق و روابط عاشقانه: روانشناسی عشق
روانشناسی عشق به بررسی ماهیت، انواع، مکانیسمهای شکلگیری و پایداری پیچیدهترین و قدرتمندترین پیوند عاطفی انسان میپردازد. عشق فراتر از یک احساس صرف است؛ یک نیاز بیولوژیکی، اجتماعی و روانشناختی است که تأثیر عمیقی بر سلامت روان و کیفیت زندگی ما دارد.
۱. نظریه سهگانه عشق استرنبرگ (Sternberg’s Triangular Theory of Love)
یکی از تأثیرگذارترین مدلها در روانشناسی عشق، نظریه مثلثی رابرت استرنبرگ است که عشق کامل را ترکیب سهگانه زیر میداند:
الف. صمیمیت (Intimacy)
-
تعریف: شامل احساس نزدیکی، پیوستگی، دلبستگی و ارتباط عاطفی در رابطه است. این بخش مربوط به اشتراکگذاری افکار و احساسات درونی و فراهم کردن حمایت عاطفی است.
ب. شور (Passion)
-
تعریف: شامل تمایلات جنسی، کشش فیزیکی و هیجانات شدید در رابطه است. این جزء مسئول انگیزه برای اتحاد با فرد مقابل است و معمولاً سریعترین جزء برای ظهور و محو شدن است.
ج. تعهد (Commitment)
-
تعریف: شامل تصمیم آگاهانه برای دوست داشتن و ماندن در کنار فرد در بلندمدت است. این بخش مربوط به نگهداری رابطه در زمانهای دشوار و حفظ وفاداری است.
| ترکیب مؤلفهها | نوع عشق | ویژگیها |
| صمیمیت + شور | عشق رمانتیک | عاشقان در ابتدای رابطه؛ صمیمیت عمیق همراه با جذابیت فیزیکی، اما فاقد برنامهریزی بلندمدت |
| صمیمیت + تعهد | عشق رفاقتآمیز | پیوند قوی در ازدواجهای طولانیمدت یا خانواده؛ احساس نزدیکی عمیق همراه با تعهد، اما فاقد شور شدید |
| شور + تعهد | عشق پوچ (Fatuous Love) | عشقهای پرشور و سریع که با تعهد عجولانه (مانند ازدواج سریع) همراه است اما فاقد درک متقابل عمیق است |
| صمیمیت + شور + تعهد | عشق کامل (Consummate Love) | شکل ایدهآل و متعادل عشق؛ دستیابی به این نوع عشق سخت و حفظ آن نیازمند تلاش مداوم است |
۲. مکانیسمهای دلبستگی و عشق (Attachment Theory)
نظریه دلبستگی که توسط جان بالبی و مری اینسورث توسعه یافت، توضیح میدهد که الگوی روابط عاشقانه ما ریشه در نحوه ارتباط ما با مراقبان اصلی در دوران کودکی دارد. این الگوها شامل سه دسته اصلی است که در بزرگسالی بازتولید میشوند:
الف. دلبستگی ایمن (Secure Attachment)
-
ویژگیها: فرد در روابط راحت است، میتواند به راحتی صمیمی شود، به شریک زندگی خود اعتماد دارد و از نزدیکی بیش از حد یا وابستگی نمیترسد. این افراد در تعارضات سازندهتر عمل میکنند.
ب. دلبستگی مضطرب (Anxious Attachment)
-
ویژگیها: فرد نیاز شدیدی به نزدیکی دارد اما دائماً نگران است که شریک زندگی او را دوست نداشته باشد یا ترک کند. این افراد اغلب در روابط به دنبال تأییدیه افراطی هستند و ممکن است به وابستگی تبدیل شوند.
ج. دلبستگی اجتنابی (Avoidant Attachment)
-
ویژگیها: فرد از صمیمیت بیش از حد ناراحت است، از نزدیکی عاطفی دوری میکند و برای حفظ استقلال خود، شریک عاطفیاش را از خود دور نگه میدارد. این افراد از اشتراکگذاری احساسات عمیق اجتناب میکنند.
۳. مراحل تکامل عشق و پایداری رابطه
عشق در طول زمان ثابت نمیماند و از مراحل مختلفی عبور میکند که هر مرحله چالشهای خاص خود را دارد:
الف. مرحله کشش و شیفتگی (Lust & Attraction)
-
شیمی: در ابتدا، رابطه تحت سلطه هورمونهایی مانند دوپامین (احساس پاداش و سرخوشی) و نوراپینفرین (افزایش ضربان قلب و هیجان) است. این فاز شور و شوق شدید، دیدگاه فرد را نسبت به واقعیت تار میکند.
ب. مرحله عشق پرشور (Passionate Love)
-
این مرحلهای است که هر سه جزء استرنبرگ به طور بالقوه وجود دارند، اما شور (Passion) غالب است. هدف اصلی در این مرحله، اتحاد و گذراندن حداکثر زمان با یکدیگر است.
ج. مرحله عشق رفاقتآمیز (Companionate Love)
-
با گذشت زمان (اغلب بعد از ۱ تا ۲ سال)، شور فیزیکی فروکش میکند و سطح هورمونهای استرسی کاهش مییابد. در این مرحله، صمیمیت و تعهد نقش اصلی را ایفا میکنند. رابطه بر اساس اعتماد، احترام و خاطرات مشترک استوار است و هورمون اکسیتوسین (هورمون پیوند و آرامش) نقش پررنگی ایفا میکند.
پایداری رابطه عاشقانه در بلندمدت نیازمند تلاش آگاهانه برای حفظ صمیمیت (از طریق ارتباط مداوم) و تعهد (از طریق حل سازنده تعارضات) است، تا مانع از خاموش شدن کامل شور رابطه شود.
مراقبه و ذهن آگاهی: آرامش درونی و کاهش استرس
اپلیکیشنهای موبایل و تغییر سبک زندگی
مدیریت استرس: راهکارهایی برای کاهش استرس
